Het kasteel Helmond is een vierkante middeleeuwse waterburcht in het centrum van de stad Helmond. Met de bouw van de huidige burcht werd omstreeks 1325 gestart, het is dus 700 jaar oud. Een veel ouder kasteel, het 'Oude Huys' iets verder ten zuidoosten, is eraan voorafgegaan.
De vorm van het kasteel sloot aan bij de heersende kasteelarchitectuur van die tijd. Door te kiezen voor rechte hoeken in plaats van ronde muren, kon de ruimte binnen de kasteelmuren zo efficiënt mogelijk worden ingericht. Het grondplan van het kasteel meet ongeveer 35 X 35 meter. De middellijn van de hoektorens is ongeveer 8 meter
Dankzij de Spaanse koning Filips II weten we hoe de meeste Nederlandse steden er eind van de zestiende eeuw gesitueerd waren. Jacob van Deventer heeft rond 1560 een tekening gemaakt.
Hierop zien we het kasteel, de Lambertuskerk, de toegangswegen, de rivier de Aa met zijn bruggen. Rondom het kasteel ligt een dubbele slotgracht. Aan de achterzijde staat een muur met twee torens.
De ronde torens in de hoeken en de slotgracht rondom het kasteel boden mogelijkheden om het kasteel goed te verdedigen. Andere voorbeelden van dit type kasteel, de waterburcht, zijn bijvoorbeeld kasteel Radboud in Medemblik en het Muiderslot in Muiden.